ZONGULDAK LAVUAR KORUMA ALANI VE ÇEVRESİ KORUMA, PLANLAMA, KENTSEL TASARIM VE PEYZAJ DÜZENLEME PROJESİ YARIŞMASI
Zonguldak kömüre dayalı kentsel kimliğe sahip olan bir liman kentidir. Dolayısıyla kent içinde Lavuar alanı olarak da bilinen bölge bir zamanlar kömürün Lavuar’ da yıkanması ve işlenmesini gerçekleştiren bir dizi mekansal örüntülerden oluşmaktadır. Bu gün için işlevsiz olan bu yapılardan bazıları yıkılmış geriye kalanlarda endüstriyel arkeolojik eserler kapsamında koruma altına alınmıştır. Cumhuriyet döneminin ilk endüstriyel tesislerinden olan bu alanın korunarak geliştirilmesi için bu tasarımda önerilen model bu eserlerin kompozisyonel bütünlik içinde yeniden işlevlendirilerek modern Cumhuriyetin en önemli en önemli kentlerinden biri olan Zonguldak Limanı ve çevresindeki Lavuar bölgesine eskiyle birlikte var olabilen modern bir kentsel imaj kazandırmaktır.
Lavuar bölgesi için hazırlanan bu proje esas olarak;
- Koruma ve yeniden kullanma kararlarına
- Koruyarak çağdaş yaşamın gereği olan mimari bir düzen yaratmayı
- Modern kent yaşamı için gerekli peyzaj ilişkilerini kurgulamayı
- Alanda hissedilen yoğun trafik baskısını hafifletip sürdürülebilir ulaşım ilişkilerini yaratmayı amaçlamaktadır.
Bu amaçla konsept; “Zeminde galeriler üzerinde gezinmek” olarak belirlenmiştir.
Koruma altındaki yapılardan biri olan “silo altı” adıyla anılan yer alı kömür silolarının mekansal ve biçimsel düzenini zemin ve zemin altıyla kurduğu ilişki konseptin belirlenmesindeki esin kaynağıdır. Silo altının doğu-batı yönündeki aks boyunca belirlediği eksen kültür ve sanat omurgası olarak adlandırılmıştır. Silo altı zemin altında ki işlevleri yönlendiren yarı açık bir buluşma mekanı olarak kabul edilmiş silo altının her iki yönünde ise benzer galeri anlayışıyla alışveriş, ticaret, eğlence, kültür ve sanat mekanlarıyla donatılmıştır. Zeminde ise silo altı mekanı esas olmak üzere her iki yanda açık galeriler oluşturulmuş ve bu galerilerin üstü projede silo altı kanopisi olarak adlandırılan şeffaf bir örtü ile taçlandırılmıştır. Alandaki korunacak olan lavuar tesisinin yeri değiştirilerek “lavuarda yaşam müzesine” dönüştürmüş ve bu mekan zemindeki galeriler ve silo altı kanopisiyle ilişkilendirilmiştir. Kültür sanat omurgası batı yönünde kent kimliğinin de önemli bir simgesi haline gelmiş olan lavuar kulelerini saran bir amfi tiyatro ile sonlandırılmıştır. Bu bölüm projede kültür sanat meydanı olarak tanımlanmaktadır.
I. Lavuar bölgesi için hazırlanan önerideki koruma ve yenileme projesi hazırlama sürecinde uygulanacak yöntem:
Yapının mevcut durumunun projelendirilmesi (rölöve); bir belgeleme çalışması olduğu gibi, projenin ileri aşamalarının altlığını oluşturan önemli bir veridir. Bu anlamda, fotogrametrik ve dijital yöntemlerle doğru ve eksiksiz hazırlanmış rölövenin aynı zamanda doğru yorumlanması da gerekmektedir. Yapının malzeme özellikleri ve içerikleri bilimsel analizlerle ele alınmalı, malzeme kullanımı ve yapı genelinde izlenen sorunların analitik çizimler yardımıyla dökümü yapılmalıdı
Yapının geçirdiği dönemleri irdeleyecek proje ve analizler (restitüsyon); tarihi araştırma çalışmalarını, yapıdaki değişmişlikleri ve izleri irdeleyen analizler ile yapıdan bunların doğru yorumlanmasını kapsamalıdır. Bu çalışmada dönemlere kimliğini veren, bugün izi olan ve ya tamamen yok olmuş elemanların bilinirliklerinin sorgulanması gerekmektedir.
Restorasyon projelerinin hazırlanması aşamasında ise; yapının fiziksel ve özgün malzeme sorunlarının çözümü ile geç dönem onarımları ve eklerini irdeleyen müdahale kararlarının geliştirilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, hazırlanacak projedeki kararların onarım programına teşkil edecek önem ve acillik sıralaması doğru yapılmadır.
Restorasyon müdahaleleri;
1. Arkeolojik Araştırma ,2. Bitki Örtüsü Temizliği ,3. Moloz Temizliği,4.Ek yapılan birimler,5. İşlevlendirme,6. Aydınlatma yapılan birimler,7. Sağlamlaştırma yapılacak birimler olarak sıralanmaktadır.
I. Mimari Düzen
Lavuar bölgesi için önerilen mimari düzen “ zeminde galeriler üzerinde gezinmek” konsepti çerçevesinde tasarlanmıştır. Silo altı aksının tanımladığı doğu- batı ekseni boyunca korunacak yapılar ve öneri yapılar bir KANOPİ etrafında konumlandırılmıştır. Öneri yapıların mimari biçimlenişinde çağın gerektirdiği strüktür ve estetik anlayışlar dikkate alınarak tasarlanmıştır.
III. Peyzaj İlişkileri
Lavuar bölgesinin kentin merkezinde olması nedeniyle peyzaj kararlarında kent içi kullanımların yanısıra kıyı kullanımları da gözetilmiştir. Kültür sanat omurgası zemin üzerinde galeriler olarak tasarlanırken alanı açık hava müzesi olarak yorumlayan organik bir sirkülasyon ağı gridal zemin üzerinde dinamik bir kullanım yaratmaktadır. Kültür sanat omurgasında malzeme olarak siyah renk kullanılırken alandaki diğer sert zeminlerde ahşap ve doğal taş birlikte kullanılmıştır. Öte yandan alandaki kimi bölgelerde kömür yığınlarından oluşan öbekler bırakılmış oluıp izleyenlere lavuar tesisinin belleğine dönük göndermeler yaptırmaktadır.Tüm alanda bitki olarak bölgenin flora ve faunasına uygun seçimler yapılacaktır. Proje alanı içinde “ Karayazılılar” olarak adlandırılan ve maden şehitlerinin anısına bir anıt tasarlanmıştır. Sonuç olarak lavuar bölgesi her yaş ve kültür grubundan tüm kentlinin rahatça gezebileceği, kente ve mekana dönük yeni deneyimler yaşayabileceği bir düzenleme anlayışını barındırmaktadır.
